در بین سینماگران ایران، جلال مقدم کمتر مورد توجه قرار گرفته است، در حالی که یکی از مهم ترین چهره های سینمای موج نوی ایران است. در هفته گذشته و در جلسات هفتگی فیلم خیلی کوتاه در مورد فیلم "فرار از تله" مقدم صحبت کردم و به همین بهانه گفتم شاید بد نباشد که خلاصه ای از آن را در اینجا بیاورم.
ورود مقدم به سینمای ایران با نگارش فیلمنامه "جنوب شهر" فرخ غفاری در سال 1337 است. فیلم را می شود یکی از اولین . مهم ترین فیلم های موج نوی سینمای ایران دانست. فیلمی که از استودیوهای سینمایی خارج می شود و به موضوعات اجتماعی واقعی می پرداخت. در فیلم خبری از قهرمانان سنتی فیلم های پیشین نیست و کوچه پس کوچه های آن میزبان فیلم و تماشگران هستند. همکاری مقدم و غفاری در فیلم بسیار مهم "شب غوزی" ادامه می یابد که برداشتی آزاد از یکی از داستان های هزار و یک شب است. به نظرم فیلم یکی از ده فیلم مهم سینمای ایران است.
تجربه ابتدای مقدم در فیلمسازی به اواسط دهه 1340 و فیلم "خانه خدا" برمی گردد که روایتی دیدنی از حج را به تصویر می کشد. پس از آن، مقدم با فیلم "پنجره" تجربه ای موفق از پیوند سینمای روشنفکری و گیشه دارد؛ تجربه ای که با بهترین فیلمش "فرار از تله" به اوج می رسد.
به نظرم، "فرار از تله" قابل مقایسه با فیلم نوار در سینمای جهان است. فیلم را در این ژانر سینمایی نمی گنجد، اما کارکردی مشابه دارد. نکته کلیدی در فیلم نوار، گذر از سینمای از خیر و شر و معرفی کاراکترهای خاکستری در سینماست. از طرف دیگر ، فیلم نوار به شکلی جدی از در مخالفت با سینمای مسلطی در آمد که همه چیز را رنگی و زیبا تصویر می کرد و دنیای خوش انسانی را نمایش می داد که گویی مشکلی در آن وجود ندارد. فیلم نوار به زندگی گانگستری پرداخت و حوزه ای را زیر ذره بین برد که برای تماشاگران کمتر آشنا بود. شخصیت های داستانی مقدم در "قرار از تله" هم چنین هستند. آنها خوب خوب یا بد بد نیستند و محیطی که مقدم تصویر می کند، لزوما خوش و راحت و گوگولی مگولی نیست.
از سوی دیگر، باید به بحث تقابل ساختار و فرد اشاره کنم. ساختار جامعه مرتضی را به سمت دزدی می برد یا آنکه خوش انتخاب می کند. چنین پرسشی از ابتدای شکل گیری فلسفه مطرح بوده است و هنوز هم می توان در مورد آن گفتگو کرد. کاری که جلال مقدم در فیلم به خوبی انجام می دهد. به همین دلیل، فیلمش را یکی از فیلم های مهم پیش از انقلاب می دانم.
به هر حال، فقط گریزی کوتاه به بحث داشتم و یادی کردم از یکی از آدم های مهم سینمای ایران که متأسفانه کمتر شناخته شده است
No comments:
Post a Comment